YAYGIN GELİŞİMSEL BOZUKLUK
Yaygın gelişimsel bozukluk, davranış sorunları, yineleyici, sınırlı ilgi ve davranışları kapsamaktadır.
YAYGIN GELİŞİMSEL BOZUKLUK TÜRLERİ
- Otizm
- Asperger Senromu
- Çocukluk Disintegratif Bozukluk
- Rett Sendromu
- Başka Türlü Adlandırılamayan Bozukluk (Atipik Otizm)
ORTAK ÖZELLİKLERİ
- Sosyal etkileşimde bozulma
- Dil gelişimi veya iletişimde bozulma
- Sınırlı ilgi alanı ve davranışların olması
OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞU
Otizm Spektrum Bozukluğu; genellikle ilk 3 yaşta başlayan ve hayat boyu devam eden, kişinin etrafıyla sözel ve sözel olmayan şekilde uygun ilişki kuramaması şeklinde ifade edebileceğimiz gelişimsel bir bozukluktur.
OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞU BELİRTİLERİ
- Göz teması yoktur ya da kısıtlıdır.
- İsmini söylediğinizde tepki vermez.
- İşitmesi normaldir fakat söyleneni işitmiyor gibi davranır.
- Günlük yaşamındaki değişikliklere aşırı tepki verir.
- Parmağıyla istediği şeyi göstermez.
- Oyuncaklarla diğer çocuklar gibi oynamaz. Arabalarla oyun kurmak yerine dizer veya tekerleklerini döndürüp izler.
- Akranlarının oynadığı oyunlara ilgi göstermez.
- Bazı sözleri tekrar tekrar ve ilişkisiz ortamlarda söyler.
- Aşırı hareketli ya da hareketsiz olur.
- Bazı objelere aşırı bağlanır.
- Konuşmayı iletişim aracı olarak kullanmaz.
- Bazı hareketleri sürekli tekrarlar.
- Göz teması kurmaz.
ASPERGER SENDROMU
Asperger Sendromu’nda, tipik olarak otizmli bireylerde görülen sosyal ilişki ve iletişim sorunlarının yanı sıra sınırlı ilgi alanı görülür. Çok sınırlı konularda ve dar çerçeveli alanlarda derin bilgilere sahiplerdir, bu nedenle bu çocuklara “küçük profesör” yakıştırması yapılır.
Otizmden farklı olarak zamanında konuşmaya başlarlar; aşırı bilgiçlik ve el becerilerinde özel sorunlar vardır. Bu çocuklar normal veya üstün zekâya sahiptirler. Mekanik oyuncaklara çok düşkündürler ve ilgi alanı sınırlı olan insanlarla daha iyi yakınlık kurarlar. Amaçsızca birtakım nesneleri toplayabilirler, öz bakım sorunları yoktur. Erişkinlikte ise kurallara sıkıca bağlı, soğuk ve mesafeli insanlar olarak tanınırlar. Bu bireylerin sosyal hayatında, genelde bir tane çok yakın arkadaşları vardır ve bu kişinin de sıklıkla dar, kısıtlı ilgi alanı vardır. Duygusal hayatında hep akılcı ve heyecansız yorumlamalara sahiptir, davranış, jest, mimik ve vücut dilini kullanmada sorunları vardır.
Asperger Sendromu’nun klinik özelliklerine baktığımızda; normal dil gelişimi, normal zekâ ve hatta bazen üstün zekâya sahip olma, beceriksizlik, bilgiç, ders veriyormuş gibi konuşma tarzı, antisosyal şiddet içeren davranışlar görülmektedir.
Görülme sıklığı 1000’de 1’dir.
Erkeklerde 2-4 kat daha fazladır. Tanı genelde 5 yaş civarında konur.
ÇOCUKLUK DÖNEMİ DEZİNTEGRATİF BOZUKLUĞU
Heller hastalığı olarak da bilinir. Bu çocuklarda doğumdan itibaren en az iki yıl tamamen normal gelişim kaydedilir. Belirtiler sıklıkla 3-4 yaş arası görülmeye başlar. Bu tanı için belirtilerin 10 yaştan önce gelişmiş olması gerekir.
Otizmden en önemli farkı; dil, sosyal etkileşim ve diğer alanlarda normal geçen en az 2-3 yıllık bir sürenin olmasıdır. Otizmden daha az rastlanan bir bozukluktur.
10 yaşına gelmeden aşağıdaki alanlarda gerilemeler görülür:
- Dil gelişimi, sosyal etkileşim
- Sosyal beceri ve uyum becerileri
- Çiş ve kaka kontrolü
- Oyun
- Motor beceriler
RETT SENDROMU
Rett sendromu X kromozomu üzerindeki MECP2 genindeki mutasyonlar sonucu ortaya çıkan ve özellikle kızlarda görülen genetik nöro-gelişimsel bir hastalıktır.
Çocuklar, en az 5 ay normal veya normale yakın bir gelişim gösterirler. Bu süreden sonra çocuk, geçici durgunluk veya gerileme sürecine girer.
İnce ve kaba motor becerilerde kayıplar; sosyal etkileşim, iletişim ve dil alanlarında bozulmalar; otonomik disfonksiyon; özellikle orta hatta stereotipik el hareketleri ve baş gelişiminde gözle görünen yavaşlama vardır.
Hastalar çoğunlukla 12-18 aydan sonra konuşma yetisini ve amaçlı el hareketlerini kaybeder, stereotipik el hareketleri, duruş anormallikleri ve epileptik nöbetler ortaya çıkmaya başlar.
RETT SENDROMUNUN KLİNİK SEYRİNİN 4 EVRESİ
-
1.Evre: Erken başlangıçlı durgunluk dönemi (6-18 ay)
Bebeğin iletişim davranışında ani değişiklikler ve çevreye olan ilgisinde azalma ile karakterizedir. Postural gelişim devam etmektedir, ancak yavaşlar ve geri kalır.
-
2.Evre: Hızlı gelişimsel gerileme dönemi (1-4 yaş)
Genellikle ani gelişen ateş ve apati gibi bazı bulguların ardından, kişilik değişiklikleri, gece ağlamaları, nedensiz ateşler, insanlara ve objelere ilgi azlığı izlenen ikinci evredir. Basmakalıp el hareketleri, hipersalivasyon, hiperventilasyon ve baş çevresi persentilinde düşüş vardır.
-
3.Evre (Okul öncesi-Yetişkinlik)
Çocuk yürüme yetisini kazandıysa bunu sürdürebilir, hatta bazıları kazanmadıysa da yürümeyi öğrenebilir. Ancak amaçlı el hareketlerinin kaybı ve el bükme, el yıkama, el çırpma ve eli hafifçe bir yere vurma şeklinde el stereotipileri belirginleşir. Solunum düzensizliği, periferik vazomotor bozukluklar, uyku düzensizlikleri, diş gıcırdatma, ağlama atakları, gece gülmeleri yoğun göz teması ve gözünü dikme davranışı ortaya çıkar.
-
4.Evre (5-25+)
Mobilitenin azalması ile karakterize olan ve genellikle on yaşından sonra başlayan dördüncü evre ise geç motor kötüleşme dönemidir. Anlama yetisinde, iletişimde veya el becerilerinde herhangi bir azalma olmazken motor kapasite azalır, ayrıca stereotipik el hareketlerinde de azalma olur.
En ileri evrede dahi göz teması ve göz dikme davranışı korunur.